Πριν μερικές ημέρες πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα ένα φεστιβάλ μελισσοκομικών επιχειρήσεων απ’ όλη την Ελλάδα- κάθε χρόνο δεκάδες μελισσοκόμοι συμμετέχουν σε αυτό το θεσμό με εκατοντάδες προϊόντα κυψέλης στα περίπτερά τους ενώ χιλιάδες ενθουσιασμένοι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ψωνίσουν απ’ ευθείας από τους παραγωγούς.
Περίπου 200 μέτρα μακριά από την κύρια πύλη εισόδου του κοινού, μια μικρή ομάδα νεαρών μοίραζε στους διερχόμενους που κατευθύνονταν στο φεστιβάλ φυλλάδια ενάντια στην μελισσοκομία. Ακραιφνείς ‘vegan’, οι συγκεκριμένοι πολίτες αντιτίθενται στην ‘κλοπή’, όπως ισχυρίζονται, του μελιού και των άλλων προϊόντων της κυψέλης από τους ανθρώπους, ενώ θεωρούν ότι ο μελισσοκόμος ασκεί βία σε έμβια όντα για να αποσπάσει κάτι που δεν του ανήκει.
«Δεν έχουμε κανένα λόγο να κλέβουμε το μέλι που δεν μας ανήκει. Ούτε φυσικά να μετατρέπουμε τις μέλισσες σε μηχανή παραγωγής προϊόντων και κέρδους» μου είπε ένας από τους νεαρούς όταν ζήτησα περισσότερες πληροφορίες για τους λόγους και τους σκοπούς της κίνησής τους. Η αλήθεια είναι ότι δεν γνώριζα ότι οι βίγκαν απέχουν και από την κατανάλωση μελιού. «Γιατί, το μέλι δεν είναι ζωικό προϊόν; Θα έπρεπε να το γνωρίζετε αυτό ως δημοσιογράφος…» με επέπληξε, χαμογελώντας, ο νεαρός συνομιλητής μου.
Έχει δίκιο. Είναι προφανές ότι ο ‘βιγκανισμός’ δεν είναι επιλογή διαίτης αλλά ιδεολογική στάση.
Σε αντίθεση με τη χορτοφαγία (vegetarianism), τη γνωστή επιλογή διατροφής που χάνεται στα βάθη των αιώνων και έχει πολύ συγκεκριμένες οικονομικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές συνιστώσες, η καθολική αποχή από κάθε ζωικό τρόφιμο, ο βιγκανισμός (veganism), είναι ένα σχετικά νέο κίνημα.
Σε συνδυασμό με άλλα διατροφικά κινήματα, όπως η ωμοφαγία, η παλαιοφαγία (Paleo diet: κατανάλωση ελάχιστου κρέατος και κυρίως ψαριών, φρούτων, λαχανικών, καρπών και σπόρων-ότι έτρωγαν οι άνθρωποι στην Παλαιολιθική εποχή και πριν αρχίσει η καλλιέργεια ή η επεξεργασία τροφίμων) και η πρανοφαγία (η ‘πρανική’ δίαιτα των βουδιστών μοναχών είναι η ασκητική διατροφή που περιορίζεται σε ένα ποτήρι τσάι σε ημερήσια βάση) αποτελούν περισσότερο ιδεολογικές επιλογές νέων ανθρώπων στις δυτικές κοινωνίες.
Πόλεμοι & διατροφικά πρότυπα
Οι ερμηνείες για την άνοδο των κινημάτων αυτών ποικίλουν. Η επικρατέστερη έχει να κάνει με την ανάγκη για αλλαγή των διατροφικών προτύπων σε μεγάλο τμήμα της ανθρωπότητας μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους του 20ου αιώνα που προκάλεσαν κατακόρυφη αύξηση της φτώχειας σε όλο τον κόσμο και απότομη μείωση της κρεατοφαγίας. Ιστορικοί και ανθρωπογεωγράφοι εκτιμούν ότι η στροφή προς την καλλιέργεια δημητριακών που επέβαλαν οι νικητές των Παγκόσμιων Πολέμων σε δεκάδες χώρες της περιφέρειας, η εντατική ανάπτυξη των υβριδικών καλλιεργειών , η ‘εισβολή’ της σόγιας στο διαιτολόγιο εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο κ.ά. είναι αποτελέσματα αυτών των συνθηκών. Χαρακτηριστικά αναφέρουν ότι οι πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία φυτικών υποκατάστατων ή ‘μιμητών’ κρέατος εμφανίζονται σε πανεπιστημιακά εργαστήρια της Δύσης ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950.
Η τριπλή πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970 και η ανάδυση των περιβαλλοντικών κινημάτων ‘ριζοσπαστικοποίησαν’ στη συνέχεια (για να χρησιμοποιήσουμε έναν κάπως βεβαρημένο σύγχρονο όρο) μέρος ανθρώπων του πράσινου-οικολογικού κινήματος, με αποτέλεσμα αυτοί να περάσουν σε πιο ‘καθαρές’ επιλογές διατροφής όπως είναι ο βιγκανισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι, εκείνο το διάστημα δημιουργήθηκαν και οι σημαντικότερες οργανώσεις του μαχητικού βιγκανισμού οι οποίες παράλληλα με ένα νέο υπόδειγμα διατροφής προτάσσουν την ‘απελευθέρωση’ των ζώων και κηρύττουν την καθολική αποχή από κάθε είδους τροφή που προέρχεται από τα ζώα (γάλα, τυρί, βούτυρο, αυγά, μέλι).
Οι διαφορές θεωρούμε ότι είναι προφανείς: στην περίπτωση της χορτοφαγίας έχουμε να κάνουμε με μια κοινωνική και σε κάποιες περιπτώσεις θρησκευτική συνισταμένη που επηρεάζει μια από τις εκφάνσεις της καθημερινότητας και ‘απαντάει’ στην ανάγκη για πιο υγιεινή διατροφή, ανάγκη που διόγκωσε στις δυτικές κοινωνίες η –προκλητική σε ένα βαθμό- μεταπολεμική κοινωνία της αφθονίας και της υπερκατανάλωσης.
Στην περίπτωση του βιγκανισμού έχουμε μια διατροφική επιλογή με ισχυρό αξιακό περιεχόμενο, σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό και μαχητική διεκδίκηση δικαιωμάτων για λιγότερο προνομιούχα από τον άνθρωπο έμβια όντα.
Στην περίπτωση του βιγκανισμού το πρόταγμα δεν είναι η υγεία όσο η ‘εξουσία’ κάποιων όντων πάνω σε άλλα και το ζητούμενο δεν είναι απλώς ένας πιο υγιεινός τρόπος διατροφής αλλά μια άλλη σχέση με το περιβάλλον, τα (άλλα) έμβια όντα και την ηθική υπόσταση του ανθρώπου.
Κάτι περισσότερο δηλαδή από ένα φυτικό υποκατάστατο γιαουρτιού ή ένα ‘μπιφτέκι’ από ρεβίθι…
